عالم قبر کجاست؟ | دلیل وحشت از قبر چیست؟

قبر چیست؟

کلمه‌ی قبر به معنای مدفن است. راغب می‌گوید: قبر، محل و قرارگاه میت است.[1] از دیدگاه آیات و روایات، برزخ و قبر یک چیز است که گاهی از آن به «عالم قبر» و گاهی به «جهان برزخ» یاد می‌شود. قبر به اعتبار جسم و روح دو معنا دارد. قبر به اعتبار جسم، همان‌گونه که بیان شد، محل بایگانی و جایی است که مرده‌ی آدمی را در آن می‌گذارند. اما قبر به اعتبار روح، یا در بهشت برزخی است یا جهنم برزخی.[2]

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با آن عظمت بی‌نظیر، جهان قبر را ترسناک‌ترین موقف‌ها و منظرها معرفی می‌کند[3] و [4] و می‌فرماید:

قبر اولین فرودگاه آخرت است. هرکس از آن نجات یابد، مراحل بعدی آسان‌تر است.[5] و [6] و اگر از این منزل نجات نیافت، راه نجات در منزل‌های بعدی کمتر و سهل‌تر از آن نیست.[7] و [8] از همین رو گفته‌اند: پیامدهای پس از مرگ برای آن کس که مشمول غفران الهی نگردد، سخت‌تر از خود مرگ خواهد بود.[9] امام موسی بن جعفر (سلام الله علیهما) قبر را تلاقی دنیا و آخرت دانسته و می‌فرماید:

«دنیایی که آخرش به اینجا می‌رسد، باید از اول؛ پاک و با احتیاط زندگی کرد؛ و آخرتی که سرآغاز آن قبر باشد باید از سرانجامش وحشت نمود!»[10] و [11] قبر هر روز می‌گوید: منم خانه غربت! منم خانه ظلمت! منم خانه وحشت!(برای بدکاران) منم خانه مهر و بخشش!(برای نیکوکاران)[12]

مادر امیرالمؤمنین «فاطمه بنت اسد» روزی از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مطالبی در وحشت قبر و فشار آن شنید و ناله بلند کرد و اشک از چشمانش فرو ریخت! رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به او وعده داد که فشار قبر نبیند. پس از مرگ او و اطلاع پیامبر؛ حضرت بخشی از قبر را با دست خودش کند، در قبر خوابید و پیراهن و عبایش را بر وی کفن کرد؛ با سر و پای برهنه در تشییع شرکت نمود و… در فلسفه‌ی این اعمال فرمودند: «این بانو از قبر وحشت داشت، در قبر او خوابیدم و لباس‌هایم را بر وی کفن کردم تا از وحشت و فشار قبر محفوظ بماند.»[13]، [14] و [15]

با این حال، اولیای خدا بیش از 3 روز عالم قبر ندارند. حیات در قبر ظاهری صرفأ درد و رنج است.

پیشینه دفن و حفر قبر به عصر نخستین مردمان بازمی‌گردد؛ وقتی «قابیل» برادرش «هابیل» را کشت و پشیمانی بر وجودش عارض شد؛ درمانده شد که با جسد برادر چه کند؛ آیه نازل شد:

فَبَعَثَ اللّهُ غُرَابًا یَبْحَثُ فِی الأَرْضِ لِیُرِیَهُ کَیْفَ یُوَارِی سَوْءهَ أَخِیهِ[16]

سپس خداوند زاغى را فرستاد که در زمین، جستجو (و کند و کاو) مى‌کرد تا به او نشان دهد چگونه جسد برادر خود را دفن کند.

وقتی یکی از عزیزان کسی از دنیا می‌رود، به شدت اندوهگین شده و گریه و زاری می‌کند؛ اما نه برای متوفی بلکه برای خودش؛ به این دلیل که محبوبش مرده و یا به مصیبت و فراقش گرفتار شده است، اما انسان مؤمن بیش‌ازپیش برای متوفی نگران است. اباذز غفاری (ره) پس از مرگ فرزندش بر سر قبر او حاضر شده و می‌فرماید: هم اکنون اندوه من برای آخرت تو؛ من را از تأثر در مرگت بازداشته است. به حق قسم، من بر تو و فقدانت گریه نمی‌کنم، بلکه برای تو و منازلی که در پیش داری اشک می‌ریزم.[17] و [18] با این حال، عالم قبر از 2 حال خارج نیست.

امام سجاد (سلام الله علیه) قبر را باغی از باغ‌های بهشت یا گودالی از گودال‌های آتش معرفی می‌کند.[19] و این بستگی به شخص متوفی و اعمال او دارد.

وقتی مؤمن در قبر قرار می‌گیرد، همواره نسیمی از بهشت بر جسد او می‌وزد که او لذت و بوی خوش آن را تا فرارسیدن قیامت می‌یابد؛ اما وقتی کافر در قبر قرار می‌گیرد، همواره باد مسمومی از آتش بر جسد او می‌وزد و او درد و سوزش آن را تا قیامت در می‌یابد و خداوند 99 مار بر روح او مسلط می‌کند که او را می‌گزند؛ مارهایی که اگر در زمین بدمد، در زمین گیاهی روییده نشود.[20] و [21]

مؤمن وقتی از دنیا رفت او را «استراح» می‌گویند؛ یعنی از دنیا و بلاهای آن رها شد؛ اما کافر را «اراح» می‌گویند؛ چرا که گیاهان، حیوانات و بسیاری از مردم از دست او راحت می‌شوند.[22] و [23]

امام باقر (سلام الله علیه) فرمود:

هنگامی که مؤمن وارد قبر می‌شود؛ نماز، زکات، نیکی و صبر در طرف راست، چپ، بالا و روبه‌روی او قرار می‌گیرند.[24] و [25]

مرحوم آقا نجفی قوچانی (ره) می‌فرماید: دیدم جانوران وحشی و درندگان از هر دسته در تشییع جنازه‌ام حضور دارند و پس از دفن با جنازه وارد قبر شدند و کسی مانع از آن‌ها نشد… من هم نتوانستم آن‌ها را دور کنم؛ پس از آن‌که به ندای کمک خواهی‌ام کسی جوابی نداد؛ ترس مرا فراگرفت و نتوانستم آن‌ها را برانم؛ ناگهان اشخاص دیگری در گور پیدا شدند که آن‌ها کمک نموده و جانوران فرار کردند؛ خواستم از آن‌ها بپرسم که کیانند؟ گفتند: إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ[26] و [27] یکی از مصداق‌های روشن «حسنات»، نمازهای روزانه است.

نخستین بشارت به مؤمن در هنگام وفات، «روح و ریحان» است و هنگام ورود به قبر، بشارت به خشنودی خداوند است.[28] و [29] منظور از روح و ریحان، آرامش و شادابی در عالم قبر (برزخ) است.[30] و [31]

مراقبان مؤمن در قبر؛ نماز، زکات، نیکی و صبر هستند[32] و [33]؛ نماز در سمت راست، زکات در سمت چپ، روزه در روبرو، حج و عمره در پشت سر، نیکی در حق برادران در کنار پا و ولایت آل محمد سلام الله علیهم اجمعین در جانب قبر قرار می‌گیرند.[34] و [35]

امام صادق (سلام الله علیه) ذیل آیات 92 تا 94 سوره واقعه می‌فرماید:

آب جوشان دوزخ، در عالم قبر (عالم برزخ) به تکذیب کنندگان می‌رسد؛ اما ورود در آتش جهنم مربوط به آخرت است.[36]، [37] و [38]

منبع : کتاب فراموشی مصیر مهمترین دلیل انحراف و گرفتاری بشر

1. قاموس قرآن، علی اکبر قرشی، ج 5-7 ص 221

2. معاد در پرتو قرآن و حدیث، ص 123

3. تنبیه‌الخواطر، ج 1، ص 284

4. معاد در پرتو قرآن و حدیث، ص 125

5. بحارالانوار، ج 7، ص 103

6. معاد در نگاه عقل و دین، ص 289

7. بحار الانوار، ج 6، ص 242

8. عالم برزخ در چند قدمی ما، ص 106

9. تحف‌العقول، ص 299

10. معانی‌الاخبار، ص 243

11. معاد در پرتو قرآن و حدیث، ص 126

12. برگرفته از کتاب حیات پس از مرگ

13. کافی، ج 1، ص 453، ح 2

14. سفینه‌، ج 2، ص 375/بحارالانوار، ج 6، ص 232، 241

15. معاد در پرتو قرآن و حدیث، ص 127

16. آیه 31 سوره مائده

17. کافی، ج 3، ص 250

18. معاد از نظر روح و جسم، ج 1، ص 193

19. بحارالانوار، ج 6، ص 214

20. فروع کافی، ج 3، صص 241 و 242

21. عالم برزخ در چند قدمی ما، ص 83

22. اقتباس از معانی الاخبار 143

23. عالم برزخ در چند قدمی ما، ص 84

24. کافی، ج 3، ص 240/بحار، ج 6، ص 265

25. حیات پس از مرگ، ص 119

26. آیه 114 سوره هود

27. سیاحت غرب، ص 14 با اندکی تلخیص و تفاوت

28. تفسیر الدرالمنثور، ج 6، ص 166

29. عالم برزخ در چند قدمی ما، ص 100

30. بحار الانوار، ج 6، ص 217

31. عالم برزخ در چند قدمی ما، ص 100

32. مستدرک‌الوسائل، ج 1، ص 183

33. منازل‌الآخره، ص 46

34. المحاسن البرقی، ص 288/بحار، ج 6، ص 134

35. عالم برزخ در چند قدمی ما/136/منازل‌الآخره/48

36. تفسیر علی بن ابراهیم، ذیل آیات 92 تا 94 واقعه

37. بحارالانوار، ج 6، ص 217

38. عالم برزخ در چند قدمی ما، ص 101