معاد چیست؟ – اهمیت معاد در آیات قرآن و روایات
معاد واژه‌ای عربی و دارای معانی مختلفی است؛ از جمله: بازگشتن، زمان برگشت، مکان بازگشت.[1] علامه مجلسی (ره) در معنای معاد می‌فرمایند: بدان که معاد در لغت به سه معنا آمده است: اول عود و رجوع به جایی یا به حالی که از آن منتقل شده باشد، دوم: مکان بازگشت. سوم: زمان بازگشت و مراد در اینجا بازگشت روح است به حیات برای یافتن جزای اعمالی که در مدت حیات دنیا از خیر و شر انجام داده است… و آن روحانی و جسمانی می‌باشد.[2] که در قیامت روح به قالب جسمانی بازمی‌گردد.
بحث معاد به قدری دارای اهمیت بوده که حدود 1400 آیه‌ی قرآن، در رابطه با معاد است و تقریبأ در هر صفحه‌ای ذکری از معاد آمده است.[3] در 80 سوره از قرآن در مورد قیامت بحث شده است، دلیل چرایی این گستردگی را می‌توان در آیه ذیل دانست:
نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا یَقُولُونَ وَمَا أَنتَ عَلَیْهِم بِجَبَّارٍ فَذَکِّرْ بِالْقُرْآنِ مَن یَخَافُ وَعِیدِ[4]
ما به آنچه آنها مى‌گویند آگاه‌تریم، و تو مأمور به اجبار آنها (به ایمان) نیستى، پس به‌وسیله قرآن، کسانى را که از عذاب من مى‌ترسند متذکّر ساز (وظیفه تو همین است).
وقتی از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسیده می‌شود چرا موی محاسن شما زود سفید شده است؟ حضرت می‌فرماید: مرا پیر کرد سوره هود، واقعه، مرسلات و نبأ که در آنها احوالات قیامت و عذاب امت‌های گذشته مذکور است.[5]
با توجه به آیه فوق و سخن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) درمی‌یابیم، معاد و گستردگی مباحث پیرامون آن برای انذار و بیدارسازی مردمان خفته در خواب است؛ شهید مطهری (ره) می‌فرماید: در آیاتی که ایمان به آخرت آمده، به منظور این است که بشر در مورد معاد تحقیق کند. به نظر همین تحقیق، راه او را برای وصل به معبود هموار می‌سازد و به مسیر زندگی او جهت می‌دهد.
با این همه چرا باید از معاد و عوالم بعد از مرگ صحبت کنیم؟
چون تصدیق بلاتصور محال است. اگر از تعلیمات و اعتقادات دینی مسأله ایمان به رستاخیز را برداریم، ارزش و اثر آن کاملأ کاهش می‌یابد؛ به‌ویژه برای بشر متمدن که رفته‌رفته به مادیات علاقه و دلبستگی پیدا میکند و افکار و اعمال او روی حساب سود و زیان دور می‌زند؛ اگر آدمی برای کارهای خوب و بد، اثری و حساب و نتیجه‌ای نشناسد؛ هرگز نمی‌تواند نفس سرکش خود را مهار کند و در راه حق گام بردارد، شاید به همین دلیل در اسلام؛ آخرین شریعت الهی که مقارن رشد انسان و حکومت عقل است، عنایت بیشتری به آخرت شده است.[6] و [7]
علاوه بر این، در روایات بسیاری به موضوع معاد اشاره شده است. اولین دعوت پیامبران در مورد مبدأ و معاد بوده است. اینها همه اهمیت بحث را روشن میکند.
کنجکاوی درباره موضوعی ، گاهی برای کسب آگاهی از حقیقتی است که اطلاع از آن، هرچند با زندگی آدمی ارتباطی ندارد، لکن نوعی فضیلت شمرده می‌شود مانند آگاهی از عمیق‌ترین چاه‌های نفت جهان و بلندترین قله‌های جهان و یا اطلاع از فاصله اورانوس و نپتون که در نگاه اول با زندگی بشر ربطی ندارد. لکن بحث درباره معاد، از جمله مسائلی است که با وجود انسان و زندگی او، کاملأ در ارتباط است و بشر پیوسته می‌خواهد از درستی و استواری آن آگاه گردد.
بشر همواره از خود می پرسد:
از کجا آمده‌ام؟ (سرآغاز هستی)
برای چه آمده‌ام؟ (هدف زندگی)
به کجا خواهم رفت؟ (سرانجام حیات).[8]
برای فهم بهتر دلیل پدید آمدن مرگ و زندگی به قرآن رجوع می‌کنیم:
الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَیَاهَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَهُوَ الْعَزِیزُ الْغَفُورُ[9]
آن‌کس که مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک از شما بهتر عمل مى‌کنید، و او توانا و آمرزنده است.
اگر مرگ در اینجا قبل از حیات ذکر شده، به خاطر تأثیر عمیقى است که توجه به مرگ، در حسن عمل دارد. انسان پیوسته به آینده خود توجه دارد و یکی از آرزوهای او زندگی جاودانی است. این نه‌تنها انسان است که به زندگی خود علاقه دارد، بلکه تمام جانداران از خطری که جان آنها را تهدید میکند گریزانند و به حفظ حیات و زندگی وجود خود علاقه‌مند هستند؛ با این تفاوت که جانداران، تنها از خطری که حیات آنها را تهدید میکند، فرار می‌کنند؛ ولی انسان علاوه بر این، به خلود و جاودانگی خود علاقه ویژه‌ای دارد و زندگی جاودانی درخواست فطری و طبیعی اوست.
از این رو لازم است درباره امکان زندگی مجدد انسان (در سرای دیگر) به تحقیق نشست.
هرکس با هر دین و مسلکی، مرگ را پذیرفته و می‌داند یکی از 5 تجربه قطعی بشر، مسأله مرگ است.[10] پیشینیان ما که ریشه‌های ما هستند، رفته‌اند؛ ما که شاخه‌های آنانیم، نخواهیم ماند.[11] در اصل وقوع مرگ تردیدی نیست اما نوع نگاه به بعد از مرگ متفاوت است.
منبع : کتاب فراموشی مصیر مهمترین دلیل انحراف و گرفتاری بشر
1. مفردات راغب، ج 1، ص 897
2. معاد در پرتو قرآن و حدیث، ص 26
3. معاد در پرتو قرآن و حدیث، ص 21
4. آیه 45 سوره ق
5. منتهی‌الآمال، ج 1، ص 32
6. درس دینداری، احمد آرام، ص 35 نقل با ویرایش
7. معاد، انسان و جهان، صص 26 و 27
8. معاد، انسان و جهان، ص11
9. آیه 2 سوره ملک
10. اشاره به آیه 3 سوره فرقان
11. تحف‌العقول، ص 533
