احکام شرایط وضو – آیت الله مکارم شیرازی

پاک و مطلق بودن آب

مساله 284ـ شرایط وضو دوازده چیز است: شرط اوّل: پاک بودن آب وضو. شرط دوم: این که مطلق باشد، بنابراین وضو با آب نجس یا مضاف باطل است، اگرچه نداند یا فراموش کرده باشد و اگر نمازى با آن خوانده باید اعاده کند

وظیفه کسانى که غیر از آب مضاف ندارند

مساله 285ـ اگر غیر از آب مضاف آب دیگرى ندارد باید تیمّم کند و اگر آب مضاف او آب گل آلود است چنانچه وقت دارد، باید صبر کند تا آب صاف شود (بنابر احتیاط واجب).

مباح بودن آب و فضاى وضو

مساله 286ـ شرط سوم: آن که آب وضو و فضایى که در آن وضو مى گیرد و جایى که آب وضو در آن مى ریزد و ظرف آن بنابر احتیاط واجب مباح باشد، بنابراین وضو با آب غصبى یا آبى که معلوم نیست صاحبش راضى باشد، اشکال دارد.

وضو با آبی که صاحب آن قبلا اجازه آن را داده

مساله 287ـ اگر صاحب آب قبلاً اجازه داده و انسان نمى داند از اجازه اش برگشته یا نه، وضوى او صحیح است.

وضو با آب مدارس وقفی

مساله 288ـ وضو گرفتن از آب مدارس علوم دینى که نمى داند آب آن را براى همه مردم وقف کرده اند یا فقط براى طلاب همان مدرسه، اشکال دارد، مگر در صورتى که معمولاً مردم متدیّن از آب آنجا وضو بگیرند بطورى که نشانه عمومى بودن وقف باشد.

وضو با آب مسجد، حسینیه و مسافر خانه

مساله 289ـ کسى که نمى خواهد در مسجد یا حسینیه اى نماز بخواند اگر نمى داند آب آن وقف عموم است یا فقط براى کسانى است که در آنجا نماز مى خوانند، نمى تواند آنجا وضو بگیرد، همچنین وضو گرفتن از آب تیمچه ها و مسافرخانه ها براى کسانى که ساکن آنجا نیستند، مگر این که از عمل افراد متدیّن بفهمد که وقف آن، عام است.

وضو گرفتن میهمان محصلین از آب مدرسه

مساله 290ـ هرگاه کسى محصّل مدرسه اى نیست ولى میهمان محصّلین است، وضو گرفتن او در آن مدرسه اشکال ندارد، به شرط این که پذیرفتن چنان میهمانى برخلاف شرایط وقف نباشد، همچنین در مورد کسى که میهمان مسافران مسافرخانه و یا ساکنان تیمچه ها است.

وضو گرفتن از نهرهاى بزرگ و کوچک

مساله 291ـ وضو گرفتن از نهرهاى بزرگ و کوچک جایز است، هرچند انسان نداند صاحبان آنها راضى هستند، امّا اگر صاحب آنها از وضو گرفتن صریحاً نهى کند احتیاط واجب ترک است و اگر مجراى نهر را بدون اجازه صاحبش تغییر داده اند، احتیاط آن است که از آن وضو نگیرند.

وضو با آب غصبی که غصبی بودن آن را فراموش کرده

مساله 292ـ هرگاه فراموش کند آب غصبى است و با آن وضو بگیرد وضویش صحیح است، مگر این که خودش آب را غصب کرده باشد که در این صورت اشکال دارد.

آگاهی از عدم ملکیت آب بعد از وضو

مساله 293ـ اگر گمان مى کرد آب از خود اوست و بعد از وضو معلوم شد مال دیگرى است، وضوى او صحیح است و باید قیمت آن را به صاحبش بدهد.

وضو از حوضی که بخشی از وسائل آن غصبی است

مساله 294ـ هرگاه در حوضی که مثلا یک آجر یا یک سنگ آن غصبی است وضو بگیرد؛ اگر وضوی او تصرف در غصب محسوب شود اشکال دارد، همچنین اگر شیر آب یا قسمتی از لوله کشی غصبی باشد.

وضو گرفتن از آب صحن حرمی که قبلاً قبرستان بوده

مساله 295ـ اگر در صحن یکی از امامان (علیهم السلام) یا امام زادگان که سابقا قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند، چنانچه انسان نداند که زمین صحن را مخصوص قبرستان وقف کرده اند، وضو گرفتن از آن حوض یا نهر اشکال ندارد.

طلا و نقره نبودن ظرف وضو

مساله 296ـ شرط چهارم آن است که ظرف آب وضو بنابر احتیاط واجب از طلا و نقره نباشد.

انحصار آب وضو در ظروف غصبی یا ظروف طلا و نقره

مساله 297ـ هرگاه آب وضو در ظرف غصبى یا طلا و نقره است و غیر از آن آب دیگرى ندارد، باید تیمّم کند و اگر وضو بگیرد اشکال دارد، خواه وضو را به صورت ارتماسى بگیرد و یا با دست آب را برداشته به صورت و دست بریزد، امّا مى تواند آبى را که در ظرف طلا و نقره است در ظرف دیگرى بریزد و از آن وضو بگیرد.

پاک بودن اعضای وضو

مساله 298ـ شرط پنجم آن است که اعضاى وضو موقع شستن یا مسح کردن پاک باشد، امّا اگر بعد از تمام شدن وضوى یک عضو، همان عضو نجس شود وضو صحیح است.

نجس بودن عضوى غیر از اعضای وضو

مساله 299ـ اگر غیر از اعضاى وضو جایى از بدن نجس باشد مانعى براى وضو ندارد، ولى در مخرج بول و غائط احتیاط مستحب آن است که اوّل آن را تطهیر کرده، بعد وضو بگیرد.

شک در نجس ماندن عضوى از وضو

مساله 300ـ هرگاه یکى از اعضاى وضو قبلاً نجس بوده و بعد از وضو شک کند که آن را پیش از وضو آب کشیده یا نه، وضوى او صحیح است، ولى باید براى نماز آن را آب بکشد و اگر چیزى با آن ملاقات کرده تطهیر کند.

وجود زخم در صورت و دستها

مساله 301ـ هرگاه در صورت یا دستها بریدگى است که خون آن بند نمى آید و آب براى آن ضرر ندارد، باید در آب کر یا جارى فرو برد، یا زیر شیر آب بگیرد و قدرى فشار دهد که خون بند بیاید و بعد به دستورى که قبلاً گفته شد وضوى ارتماسى بگیرد، امّا اگر آب ضرر دارد باید به دستور وضوى جبیره که بعداً مى آید، عمل کند.

وقت کافى براى وضو و نماز داشته باشد

مساله 302ـ شرط ششم آن که وقت کافى براى وضو و نماز داشته باشد، بنابراین اگر وقت بقدرى تنگ است که اگر وضو بگیرد تمام یا مقدارى از واجبات نماز بعد از وقت خوانده مى شود باید تیمّم کند.

کسی که در تنگی وقت نماز وضو می گیرد

مساله 303ـ کسى که در تنگى وقت نماز باید تیمّم کند، هرگاه براى نماز وضو بگیرد باطل نیست، ولی مرتکب کار خلافی شده است.

به قصد قربت انجام دادن وضو

مساله 304ـ شرط هفتم آن است که وضو را به قصد قربت یعنى براى خدا انجام دهد، بنابراین اگر به قصد ریا و خودنمایى یا براى خنک شدن بدن و مانند آن بگیرد باطل است، ولى اگر تصمیم قطعى دارد که براى اطاعت فرمان خدا وضو بگیرد در ضمن مى داند خنک هم مى شود، ضررى ندارد.

به زبان آوردن نیّت

مساله 305ـ لازم نیست نیّت را به زبان بگوید یا از قلب خود بگذراند، همین اندازه کافى است که اگر از او بپرسند چه مى کنى؟ بداند وضو مى گیرد.

حکم وضوی زن در مقابل نامحرم

مساله 306ـ هرگاه زن در جایى وضو بگیرد که نامحرم او را مى بیند وضوى او باطل نیست، هرچند گناه کرده است.

شرط هشتم ترتیب

مساله 307ـ شرط هشتم آن که «ترتیب» را در وضو رعایت کند، یعنى اوّل صورت، بعد دست راست و بعد دست چپ را بشوید و بعد از آن مسح سر و بعد مسح پاها را انجام دهد و بنابر احتیاط پاى چپ را پیش از پاى راست مسح نکند.

موالات در وضو رعایت شود

مساله 308ـ شرط نهم این که کارهاى وضو را چنان به جا آورد که بگویند پشت سرهم انجام مى دهد و اگر چنین کند وضوى او صحیح است، هرچند بر اثر گرمى هوا و وزش باد اعضاى سابق خشک شده باشد، مثلاً موقعى که مى خواهد دست راست را بشوید صورت او خشک شود، ولى اگر طورى انجام دهد که پشت سر هم نباشد وضوى او باطل است، هرچند بر اثر سردى هوا اعضاى قبل، خشک نشده باشد.

حرکت در هنگام وضو

مساله 309ـ راه رفتن در بین وضو اشکال ندارد، بنابراین اگر بعد از شستن صورت و دستها چند قدم راه برود و بعد مسح سر و پا را بکشد وضوى او صحیح است.

تعریف مباشرت

مساله 310ـ شرط دهم «مباشرت» است، یعنى خود انسان شستن صورت و دست و مسح سر و پاها را انجام دهد و اگر دیگرى او را وضو دهد، یا در رساندن آب به صورت و دستها و مسح سر و پاها به او کمک نماید وضو باطل است، ولى کمک در مقدّمات وضو اشکال ندارد.

کسی که شخصاً قادر به وضو گرفتن نیست

مساله 311ـ کسى که شخصاً قادر به وضو گرفتن نیست باید کسى را کمک بگیرد که او را وضو دهد و چنانچه مزد هم بخواهد در صورت توانایى باید بدهد، ولى باید خود او نیّت وضو کند و با دست خود مسح نماید و اگر نمى تواند باید دیگرى دست او را بگیرد و به محل مسح بکشد و اگر این هم ممکن نیست، باید از دست او رطوبت بگیرد و با آن رطوبت سر و پاى او را مسح نماید، ولى در این صورت احتیاط واجب این است که تیمّم هم بکند.

کارهایی از وضو که قادر به انجام آنهاست

مساله 312ـ انسان هر یک از کارهاى وضو را که مى تواند به تنهایى انجام دهد، نباید کمک بگیرد.

شخصی که آب برای او ضرر دارد

مساله 313ـ شرط یازدهم آن است که استعمال آب براى او مانعى نداشته باشد، بنابراین اگر خوف ضرر دارد یا مى ترسد اگر آب را به مصرف وضو برساند تشنه بماند، باید تیمّم کند.

علم به مضر بودن آب بعد از وضو

مساله 314ـ هرگاه وضو بگیرد بعد بفهمد آب براى او ضرر داشته، وضوى او صحیح است.

اگر آب به مقدار کم ضرر نداشته باشد

مساله 315ـ هرگاه آب به مقدار کم براى او ضرر ندارد باید با همان مقدار وضو بگیرد، یا مثلاً اگر آب سرد ضرر دارد باید آب را گرم کند.

عدم وجود مانع در اعضای وضو

مساله 316ـ شرط دوازدهم آن است که مانعى از رسیدن آب نباشد و هرگاه مى داند چیزى به اعضاى وضو چسبیده، ولى شک دارد که آیا مانع رسیدن آب هست یا نه باید آن را برطرف کند.

چرک زیر ناخن ها

مساله 317ـ اگر زیر ناخن کمى چرک باشد وضو اشکال ندارد، ولى بهتر است آن را تمیز کند، امّا اگر ناخن را بگیرد باید آن چرک را که مانع رسیدن آب به بدن است برطرف کند و نیز اگر ناخن بیش از حدّ معمول بلند باشد و چرک زیر آن، مانع رسیدن آب وضو است، باید آن را برطرف سازد.

تاولهاى موجود در اعضای وضو

مساله 318ـ هرگاه به واسطه سوختگى یا چیز دیگر تاولهایى بر اعضاى وضو پیدا شود؛ شستن و مسح روى آن کافى است و چنانچه سوراخ شود رساندن آب به زیر پوست لازم نیست، ولى چنانچه قسمتى از پوست کنده شده که گاهى به بدن مى چسبد و گاهى بلند مى شود باید آب را به زیر آن برساند به شرط این که ضرر نداشته باشد.

احتمال وجود مانع در اعضای وضو

مساله 319ـ هرگاه انسان احتمال دهد مانعى در اعضاى وضو وجود دارد اگر احتمال آن عقلایى است باید وارسى کند، مثل این که بعد از گِل کارى یا رنگ کارى شک کند مقدارى گِل یا رنگ به دست او چسبیده است.

وجود رنگ در اعضای وضو

مساله 320ـ رنگهایى که مانع رسیدن آب به بدن نیست، براى وضو ضررى ندارد ولى اگر مانع باشد یا شک کندکه مانع است یا نه، باید آن را برطرف سازد.

وجود انگشتر و دستبند

مساله 321ـ وجود انگشتر و دستبند و مانند آن اگر مانع رسیدن آب نباشد، براى وضو ضررى ندارد و مى تواند آن را جابه جا کند تا آب به زیر آن برسد و شسته شود و اگر بعد از وضو، انگشتر یا مانع دیگرى در دست ببیند و نداند موقع وضو بوده یا نه، وضوى او صحیح است، به شرط این که احتمال بدهد در حال وضو توجّه به این امر داشته است.

شک در صحت وضو

مساله 322ـ اگر بعد از فراغت وضو شک کند همه کارهاى وضو را انجام داده یا نه، یا شرایط در آن جمع بوده یا نه، اعتنا نکند، امّا اگر در حال وضو شک کند باید به جا آورد.