انواع آب ها – رساله آیت الله مکارم شیرازی

آبها – آب مطلق و مضاف

 

مساله 21ـ آب یا «مطلق» است یا «مضاف». آب مضاف آبى است که به تنهایى به آن آب گفته نشود، مثلاً بگویند «آب میوه»، «آب نمک» و «آب گل»; امّا آب مطلق آن است که مى توان بدون هیچ قید و شرطى به آن آب گفت; مثل آبهاى معمولى.

 

انواع آب مطلق

 

مساله 22ـ آب مطلق اقسامى دارد که هرکدام حکمى دارد و آن پنج قسم است: اوّل آب کر، دوم آب قلیل، سوم آب جارى و آبهاى لوله کشى، چهارم آب باران، پنجم آب چاه، ولى همه این آبها پاک و پاک کننده اند; امّا آب مضاف چیزى را پاک نمى کند، بلکه با ملاقات به نجس، نجس مى شود.

 

آب کر (تعریف و مقدار آب کر)

 

مساله 23ـ آب کربنابر احتیاط واجب مقدار آبى است که اگر در ظرفى که طول و عرض و عمق آن هرکدام سه وجب ونیم است بریزند، آن ظرف را پرکند، یا وزن آن 384 کیلوگرم (384 لیتر) باشد و معیار در وجب، وجبهاى متوسّط است.

 

در چه صورت آب کر نجس می شود؟

 

مساله 24ـ اگر عین نجس مانند بول و خون در آب کربریزد نجس نمى شود، مگر این که رنگ، یا بو یا مزه آن تغییر کند.

 

شستن چیز نجس در آب کر

 

مساله 25ـ اگر چیزى که نجس شده (مانند لباس و ظرف) در آب کر بشویند، پاک مى شود.

 

تغییر رنگ؛ بو و طعم به واسطه غیر نجاست

 

مساله 26ـ هرگاه رنگ و بو و طعم آب کربه واسطه غیر نجاست تغییر کند، نجس نمى شود ولى خوب است از هرگونه آب آلوده اجتناب گردد.

 

تماس عین نجاست با آبی که بیشتر از کر است

 

مساله 27ـ هرگاه عین نجس (مانند خون) به آبى که بیشتر از کر است برسد و قسمتى از آن را تغییر دهد چنانچه باقیمانده به اندازه کر یا بیشتر است، فقط آن قسمت که تغییر کرده نجس مى شود و الاّ تمام آن نجس خواهد شد.

 

گرفتن چیز نجس زیر شیر آب

 

مساله 28ـ هرگاه چیز نجس را زیر شیرى که متّصل به کر است بگیرند، آبى که از آن مى ریزد پاک است، مگر این که بو یا رنگ یا طعم نجاست به خود گیرد.

 

شک در مقدارِ آبی که قبلأ کر بوده

 

مساله 29ـ آبى که به اندازه کر یا بیشتر بوده، چنانچه شک کنیم از کر افتاده حکم آب کر را دارد و بعکس، اگر آبى کمتر از کر بوده و شک داریم کر شده، حکم آب کمتر از کر را دارد.

 

شک در مقدار آبی که قبلأ کمتر از کر بوده

 

مساله 29ـ آبى که به اندازه کر یا بیشتر بوده، چنانچه شک کنیم از کر افتاده حکم آب کر را دارد و بعکس، اگر آبى کمتر از کر بوده و شک داریم کر شده، حکم آب کمتر از کر را دارد.

 

راه های شناخت آب کر

 

مساله 30ـ کُر بودن آب را از دو راه مى توان شناخت: نخست این که خود انسان یقین پیدا کند و دیگر این که لااقل یک نفر عادل خبر دهد.

 

تعریف آب قلیل

 

مساله 31ـ آب قلیل آبى را گویندکه از مقدارکر کمتر باشد و از زمین نجوشد.

 

برخورد شیء نجس با آب قلیل

 

مساله 32ـ هرگاه چیز نجسى به آب قلیل برسد آن را نجس مى کند (بنابر احتیاط واجب) امّا اگر از بالا بریزند، فقط آن مقدار که به نجس رسیده نجس مى شود و اگر به صورت فوّاره از پایین به بالا رود و به چیز نجسى برسد، قسمت پایین آن نجس نمى شود.

 

غساله آب قلیل

 

مساله 33ـ اگر با آب قلیل پاک چیزى را که نجس شده بشویند پاک مى شود (باشرایطى که بعداً گفته خواهد شد) امّا آبى که از آن جدا مى شود و آن را «غساله» گویند، نجس است؛ مگر در آبى که با آن مخرج بول و مدفوع را مى شویند که با پنج شرط پاک است: 1ـ یکى از اوصاف سه گانه نجس را به خود نگرفته باشد. 2ـ نجاستى از خارج به آن نرسیده باشد. 3ـ نجاست دیگرى مانند خون یا بول همراه آن نباشد.4ـ بنابر احتیاط واجب ذرّات مدفوع در آب پیدا نباشد. 5ـ بیشتر از مقدار معمول نجاست به اطراف مخرج نرسیده باشد، ولى پاک بودن این آب به آن معنى است که اگر به بدن و لباس ترشّح کند لازم نیست آن را آب بکشند، امّا سایر استفاده هاى آب پاک را از آن نمى توان کرد.

 

تعریف آب جاری

 

مساله 34ـ آبهایى که از زمین مى جوشد و جارى مى شود مانند آب چشمه و قنات، یا از برفهاى متراکم در کوهها سرچشمه مى گیرد و ادامه دارد آب جارى است.

 

ملاقات شیء نجس با آب جاری

 

مساله 35ـ آب جارى با ملاقات نجاست نجس نمى شود،  هرچند کمتر از کر باشد، مگر این که بو، یا رنگ، یا طعم نجاست به خود گیرد.

 

ملاقات عین نجاست با آب جاری

 

مساله 36ـ هرگاه نجاستى به آب جارى برسد و قسمتى از آن، بو، یا رنگ ویا طعم نجس گیرد همان مقدار نجس مى شود و طرفى که متّصل به چشمه است اگرچه کمتر از کر باشد پاک است، ولى طرف دیگر اگر کمتر از کر باشد نجس مى شود، مگر این که با آب تغییر نکرده، اتّصال به چشمه داشته باشد.

 

آب هایی که حکم آب جاری را دارند

 

مساله 37ـ آبهاى ایستاده که هروقت از آن برمى دارند باز هم مى جوشد حکم آب جارى دارد و با ملاقات نجاست نجس نمى شود، هرچند کمتر از کر باشد، همچنین آبهاى ایستاده کنار نهرها که متّصل به نهر است.

 

حکم چشمه ها و قنات های فصلی

 

مساله 38ـ چشمه ها و قناتها که گاه مى جوشد و گاه از جوشش مى افتد، در هنگامى که مى جوشد حکم آب جارى دارد.

 

آب های لوله کشی که متصل به منبع هستند

 

مساله 39ـ آبهاى لوله کشى شهرها و حمّام ها و مانند آن که متّصل به منبع است حکم آب جارى را دارد، به شرط این که آب منبع به تنهایى یا به اضافه لوله ها کمتر از کر نباشد.

 

آب درون ظرفی که متصل به آب لوله کشی است

 

مساله 40ـ هرگاه ظرفى را زیر آب لوله کشى بگذارند، آبى که درون ظرف است حکم آب جارى را دارد، به شرط این که متّصل به آب لوله کشى باشد.

 

حکم آب باران و شرایط پاک کنندگی آن

 

مساله 41ـ آب باران در حکم آب جارى است و به هر چیز نجسى برسد آن را پاک مى کند، خواه زمین باشد، یا بدن، یا فرش و یا غیر اینها، به شرط این که عین نجاست در آن نباشد و غساله یعنى آبى که با آن شسته شده جدا شود.

 

مقدار باران

 

مساله 42ـ بارش چند قطره کافى نیست، بلکه باید به مقدارى ببارد که به آن «باران» گویند.

 

بارش باران روی عین نجس

 

مساله 43ـ هرگاه باران روى عین نجسى ببارد و به جاى دیگر ترشح کند، احتیاط واجب اجتناب از آن است.

 

آب بارانی که با عین نجاست برخورد کرده

 

مساله 44ـ هرگاه روى زمین یا پشت بام عین نجس باشد و باران روى آن ببارد احتیاط واجب اجتناب است، امّا آن مقدار که روى نجس نباریده پاک است و اگر باهم مخلوط شود و از ناودان جارى گردد آن هم پاک است.

 

رسیدن آب باران به جایی که در آنجا باران نمی بارد

 

مساله 45ـ هرگاه آب باران جارى شود و به زیر سقف یا جایى که باران نمى بارد برسد آن را پاک مى کند، به شرط این که باران قطع نشده باشد.

 

جمع شدن آب باران در جایی که به باران متصل است

 

مساله 46ـ هرگاه آب باران در جایى جمع شود و متّصل به باران باشد، حکم آب باران را دارد و هرچیز نجسى را پاک مى کند هرچند کمتر از کر باشد.

 

باریدن باران بر جای نجسی که فرش پاکی در آن است

 

مساله 47ـ هرگاه فرش پاکى روى زمین نجس باشد و باران بر آن ببارد و از زیر آن جارى شود، آن فرش نجس نمى شود، بلکه زمین هم پاک مى شود.

 

باریدن باران بر حوضی که آب آن نجس است

 

مساله 48ـ هرگاه باران بر حوضى که آب آن نجس است ببارد و با آن مخلوط گردد پاک مى شود.

 

حکم آب چاه و شرایط پاک کنندگی آن

 

مساله 49ـ آب چاه پاک و پاک کننده است، هرچند کمتر از کر باشد و اگرچیز نجسى که عین نجاست در آن نیست با آن شسته شود پاک مى گردد، مگر این که به واسطه رسیدن عین نجس، بو یا رنگ و یا طعم نجس به خود بگیرد.

 

استحباب کشیدن آب چاهی که نجس شده

 

مساله 50ـ گرچه آب چاه بر اثر افتادن چیز نجس در آن نجس نمى شود، ولى مستحبّ است مقدارى از آن را براى هریک از اشیاء نجس بکشند و دور بریزند، این مقدار در کتابهاى مفصل فقهى تعیین شده است.

 

آب چاه های عمیق

 

مساله 51ـ چاههاى عمیق و نیمه عمیق و معمولى که آب آن با موتور و تلمبه کشیده مى شود هرگاه آبى که از آن کشیده اند، به مقدار کر باشد پاک کننده است و اگر کمتر از کر باشد مادام که آب جریان مستمر دارد حکم آب چاه را دارد و با ملاقات نجاست نجس نمى شود.

 

نجس شدن آب چاه

 

مساله 52ـ هرگاه آب چاه بر اثر ریختن عین نجس در آن بو یا رنگ یا طعم نجاست گیرد و بعداً این تغییر، خود به خود از بین برود آب چاه پاک نمى شود، مگر این که آبهاى تازه اى از آن بجوشد و با آن مخلوط گردد.