احکام وضو – آیت الله مکارم شیرازی

تعریف وضوى ترتیبى

مساله 256ـ وضو عبارت است از شستن صورت و دستها و مسح جلو سر و روى پاها، به شرحى که در مسائل آینده خواهد آمد.

طریقه شستن صورت

مساله 257ـ صورت را از بالاى پیشانى یعنى جایى که موى سر مى روید تا آخر چانه و از نظر پهنا به مقدارى که میان انگشت وسط و شست قرار مى گیرد، باید شست و اگر مختصرى از این مقدار شسته نشود وضو باطل است، لذا براى این که یقین پیدا کند تمام این مقدار شسته شده باید کمى اطراف آن را هم بشوید.

وظیفه کسانى که دستها یا صورتشان غیر متعارف است

مساله 258ـ هرگاه انگشتانش بیش از حدّ معمول بزرگ یا کوچک باشد اعتبارى به آن نیست، بلکه باید ببیند افراد معمولى چه اندازه از صورت خود را مى شویند، او هم همان مقدار را بشوید، همچنین کسى که رستنگاه موى او بسیار بالا یا بسیار پایین است مطابق افراد معمولى صورت خود را مى شوید.

موانع موجود در صورت و دستها

مساله 259ـ صورت و دستها را باید آنچنان شست که آب به پوست بدن برسد و اگر موانعى وجود دارد باید برطرف کند، حتّى اگر احتمال مانع مى دهد باید وارسى نماید.

رساندن آب به پوست صورت

مساله 260ـ کسانى که محاسن دارند، چنانچه پوست صورت از لاى موها پیدا باشد باید آب را به پوست برسانند و اگر پیدا نباشد شستن روى مو کافى است و رسانیدن آب به زیر آن لازم نیست.

شک در پیدا بودن پوست صورت از لابه لای مو

مساله 261ـ هرگاه شک کند که موى صورت به اندازه اى است که پوست از لاى آن پیدا است یا نه، بنابر احتیاط واجب هر دو را بشوید.

شستن داخل بینى و مقدارى از لب و چشم

مساله 262ـ شستن داخل بینى و مقدارى از لب و چشم که در وقت بستن دیده نمى شود، واجب نیست.

مقدار لازم برای شستن دست ها

مساله 263ـ بعد از شستن صورت باید دست راست را از آرنج تا سر انگشتها بشوید و بعد از آن دست چپ را به همین ترتیب.

لزوم شستن صورت ودستها از بالا به پایین

مساله 264ـ باید صورت و دستها را از بالا به پایین شست و اگر از پایین به بالا بشوید، وضو باطل است.

لزوم شستن و عدم کفایت مسح اعضاء

مساله 265ـ اگر دست را تَر کند و به صورت و دستها بکشد کافی نیست مگر اینکه تَری دست به قدری باشد که آب جاری شود و از دست بریزد.

شستن آرنج هنگام وضو

مساله 266ـ براى آن که یقین کند آرنج را کاملاً شسته، کمى بالاتر از آرنج را هم بشوید.

شستن دستها پیش از وضو

مساله 267ـ معمولاً پیش از شستن صورت، دستها را تا مچ مى شویند، ولى این براى وضو کافى نیست، باید بعد از شستن صورت در موقعى که دست راست و چپ را مى شوید تمام دست را بشوید و اگر فقط تا مچ را بشوید وضوى او باطل است.

دفعات شستن در وضو

مساله 268ـ براى وضو، شستن صورت و دستها مرتبه اوّل واجب است و احتیاط واجب، ترک مرتبه دوم است؛ و امّا سوم و بیشتر حرام است. منظور از مرتبه اوّل آن است که تمام عضو را بشوید خواه با یک مشت آب باشد یا چندین مشت، وقتى که تمام شد یک مرتبه حساب مى شود.

طریقه مسح سر

مساله 269ـ بعد از شستن دستها باید جلو سر را با رطوبت آب وضو که در دست باقى مانده مسح کند و بنابر احتیاط واجب، لازم است با دست راست باشد و بهتر این است که از بالا به پایین دست بکشد، ولى عکس آن یعنى از پایین به بالا نیز اشکال ندارد.

مقدار لازم براى مسح سر

مساله 270ـ جلو سر که بالاى پیشانى است جاى مسح است هرجاى این قسمت را به هر اندازه مسح کند کافى است، ولى احتیاط مستحبّ آن است که از درازا به اندازه درازاى یک انگشت از پهنا به اندازه پهناى سه انگشت مسح نماید.

محلّ مسح سر

مساله 271ـ مسح سر را جایز است بر پوست سر یا بر موهایى که بر آن روییده است بکشند، امّا کسى که موى سر او به اندازه اى بلند است که اگر مثلاً شانه کند به صورتش مى ریزد، یا به جاهاى دیگر سر مى رسد، باید بیخ موها را مسح کند و بهتر است که قبل از وضو، فرق سر را باز کند تا پس از شستن دست چپ، بن موها یا پوست سر را به راحتّى مسح نماید.

طریقه مسح پا

مساله 272ـ بعد از مسح سر نوبت مسح پاها مى رسد که باید با همان رطوبتى که در دست مانده روى پاها را از سر انگشتها (غیر از انگشت کوچک که به تنهایی اشکال دارد) تا برآمدگى پشت پا، و بنابر احتیاط مستحبتا مفصل پا مسح نماید.

مقدار لازم براى مسح پا

مساله 273ـ از نظر عرض، کافى است به اندازه یک انگشت مسح کند، ولى بهتر است که به اندازه پهناى سه انگشت بسته باشد و بهتر از آن مسح کردن تمام پشت پا با تمام کف دست است و اگر همه دست را روى پا بگذارد وکمى بکشد کافى است.

محلّ مسح پا

مساله 274ـ براى مسح سر و روى پاها باید دست را روى آنها بکشد و اگر دست را ثابت نگه دارد و سر یا پا را زیر آن حرکت دهد وضو باطل است بنابر احتیاط واجب، امّا اگر مختصرى سر یا پا حرکت کند اشکال ندارد.

خشک بودن محلّ مسح

مساله 275ـ جاى مسح باید خشک باشد، ولى اگر مختصرى رطوبت داشته باشد بطورى که آب دست هنگام مسح بر آن غلبه کند اشکال ندارد.

اگر کف دست رطوبت کافى نداشته باشد

مساله 276ـ اگر رطوبت کف دست خشک شود؛ مى تواند از اعضاى دیگر وضو رطوبت بگیرد با آن مسح کند، ولى از آب خارج جایز نیست و اگر فقط به اندازه مسح سر رطوبت دارد سر را با همان رطوبت مسح کند براى مسح پاها از اعضاى دیگر، رطوبت بگیرد.

مسح از روی جوراب و کفش

مساله 277ـ مسح باید روى پوست پا باشد و مسح کردن روى جوراب و کفش فایده ندارد، مگر در حال تقیّه و اگر به واسطه سرماى شدید یا ترس از دزد و درنده و مانند آن نتواند کفش یا جوراب را بیرون آورد کافى است روى آنها مسح کند و اگر روى کفش نجس است، باید چیز پاکى بر آن بیندازد و بر آن چیز مسح کند.

چگونگى مسح بر پاى نجس

مساله 278ـ اگر روى پا نجس باشد و نتواند آن را آب بکشد بنابر احتیاط واجب باید چیز پاکى روى آن بیندازد و بر آن مسح کند و بعد تیمّم نماید.

تعریف وضوى ارتماسى

مساله 279ـ انسان مى تواند صورت و دستها را به قصد وضو در آب فرو برد، یا بعد از فرو بردن در آب به قصد وضو از آب بیرون آورد و آن را «وضوى ارتماسى» مى گویند.

کیفیّت وضوى ارتماسى

مساله 280ـ در وضوى ارتماسى باید صورت و دستها از بالا به پایین شسته شود، یعنى اگر وقتى صورت و دستها را در آب فرو مى برد قصد وضو کند، باید صورت را از طرف پیشانى و دستها را از طرف آرنج در آب فرو برد و اگر موقع بیرون آوردن از آب قصد وضو مى کند باید صورت را از طرف پیشانى و دستها را از طرف آرنج بیرون آورد.

مسح سر و پا

مساله 281ـ در وضوى ارتماسى براى این که مسح سر و پاها با آب خارج نباشد، باید هنگامى که دست راست و چپ را وضوى ارتماسى مى دهد قصد کند که بعد از خارج شدن از آب تا وقتى که آب روى دستها جریان دارد جزء وضو است، در غیر این صورت مسح سر و پاها اشکال دارد.

ترکیب وضوی ارتماسی و ترتیبی

مساله 282ـ جایز است وضوى بعضى از اعضا را ارتماسى و بعضى را غیر ارتماسى بگیرد و بهتر است وضوى دست چپ را همیشه غیر ارتماسى بگیرد تا براى مسح سر و پاها مشکلى پیش نیاید.

دعاهای هنگام وضو

مساله 283ـ شایسته است کسى که وضو مى گیرد، موقعى که نگاهش به آب مى افتد بگوید: «بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِى جَعَلَ الْماءَ طَهُوراً وَ لَمْ یَجْعَلْهُ نَجِسَاً» و موقعى که پیش از وضو دست خود را مى شوید بگوید: «اللّهُمَّ اجْعَلْنِى مِنَ التَّوّابِینَ وَاجْعَلْنِى مِنَ الْمُتَطَهِّرینَ» و در وقت مضمضه کردن، یعنى آب در دهان گرداندن بگوید: «اَللّهُمَّ لَقِّنِىْ حُجَّتِى یَوْمَ اَلْقَاکَ وَ اَطْلِقْ لِسانِىْ بِذِکْرِکَ» و در وقت استنشاق، یعنى آب در بینى کردن بگوید: «اَللّهُمَّ لا تُحَرِّمْ عَلَىَّ رِیحَ الْجَنَّهَ وَاجْعَلْنِى مِمَّنْ یَشُمُّ رِیحَها وَ رُوحَها وَ طِیبَهَا» و موقع شستن صورت بگوید: «اَللّهُمَّ بَیِّضْ وَجْهِى یَوْمَ تَسْوَدُّ فِیهِ الْوُجوُهُ وَ لا تُسَوِّدْ وَجْهِى یَوْمَ تَبْیَضُّ فِیهِ الْوُجُوهُ» و در وقت شستن دست راست بخواند: «اَللّهُمَّ اَعْطِنى کِتابِى بِیَمینِى وَ الْخُلْدَ فِى الْجِنانِ بِیَسارِى وَ حاسِبْنى حِسابَاً یَسِیراً» و موقع شستن دست چپ بگوید: «اَللّهُمَّ لا تُعْطِنِى کِتابِى بِشِمالِى وَ لا مَنْ وَراء ظَهْرِى وَ لا تَجْعَلْهَا مَغْلُولَهً اِلَى عُنُقِى وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْ مُقَطِّعَاتِ النّیْران» و موقعى که سر را مسح مى کند بگوید: «اَللّهُمَّ غَشِّنِى بِرَحْمَتِکَ وَ بَرَکاتِکَ وَ عَفْوِکَ» و در وقت مسح پا بخواند: «اَللّهُمَّ ثَبِّتْنِى عَلَى الصِّراطِ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الاَْقْدامُ وَ اجْعَلْ سَعْیِى فِى مَا یُرضِیکَ عَنِّى یَا ذَا الْجَلالِ وَالاِْکْرامِ».